İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) İşletme Mühendisliği Kısmı öğretim üyesi Prof. Dr. Öner Günçavdı, faiz artışlarına başvurmadan kurlarda istikrar sağlayabilmenin giderek zorlaştığını söyledi.
İktidarın enflasyonu ciddiye almadığına dikkat çeken Günçavdı, “Enflasyonla gayret etmeyi ise TCMB’den Hazine ve Ticaret Bakanlığı üzere alakasız kurumlara devretmektedir. ‘Fiyat istikrarı amacı’ TCMB’nin internet sitesinde içi boş, işlevsiz bir ibare olarak kalmıştır” dedi. Prof. Dr. Öner Günçavdı ile iktisattaki son gelişmeleri konuştuk.
FİYATLAR ARTACAK
– Enflasyon yüzde 70’i aştı, şu anda yaşanan en en temel sıkıntılar neler?
Bahsettiğimiz makroekonomik istikrarsızlığın en kıymetli ayağını enflasyon oluşturmakta ve iktidar bugün için yüzde 70’leri aşmış olan enflasyonla uğraş edebilmek için rastgele bir uğraş göstermemektedir. Bilhassa tüm dünyanın maruz kaldığı emtia ve besin fiyatlarında yaşanan artışlar Türkiye üzere birçok ülkedeki enflasyonist gidişatın sebebi haline gelmiştir.
Ülkemizin ithalata çok bağımlılığı enflasyonist tesire çok daha fazla maruz kalmasına yol açmaktadır. Türkiye ve gibisi birçok iktisadın dünyadaki bu fiyat artışlarından uzun bir müddet etkilenmesi kaçınılmazdır. ABD faizlerinin artması, bilhassa Türkiye üzere yüksek oranlarda büyümeyi hedefleyen ülkelerde kendi iç kaynaklarına yönelmelerine yol açacak ve büyük ihtimalle de büyümede yaşan ıstıraplar daha çok merkez bankası kaynaklarına başvurmasına yol açacaktır. Elbette bunun da sonucu enflasyonist olacaktır.
ENFLASYON KATILAŞTI
– İktidarın enflasyonu düşürmeye ait bir uğraşı var mı pekala?
Mevcut durumda iktidar enflasyon ile alışılagelmiş yollarla ve araçlarla gayret etmiyor. Bilhassa TCMB’nin elindeki imkânları ve araçları bu maksatla kullanamadığını görüyoruz. Bu da, sıradan vatandaşta olmasa da, ülkenin muhtaçlık duyduğu finansal kaynakları sağlayacak yatırımcılar nezdinde ekonomik siyasetlerin güvenilirliğini zedelemekte, enflasyonist eklentilerin ise kötüleşmesine neden olmakta. Görülen o ki, iktidar bu beklentilerin idaresinde de zorluklarla karşılamakta. İktidar enflasyonu ciddiye almamaktadır. Uğraş etmeyi ise TCMB’den Hazine ve Ticaret Bakanlığı üzere alakasız kurumlara devretmektedir. “Fiyat istikrarı amacı” TCMB’nin internet sitesinde bırakın içi boş, birebir vakitte işlevsiz bir ibare olarak kalmıştır. Ülkemizdeki enflasyonun maalesef “katılaştığını” söylememiz abartı olmayacaktır. Memleketler arası mali şartların zorlaştığı bir periyotta gerek iktidar, gerekse muhalefet açısından enflasyonla uğraş güçleşmiş, dahası maliyeti artmıştır, artmaktadır.
DÖVİZ DENETİMDEN ÇIKTI
– Cari açık ve dış kaynak konusunda ne cins riskler görüyorsunuz?
AKP iktidarının kritik 2023 seçimlerinden evvel iktisatta büyümeden vazgeçmesini beklemek çok optimistlik olacaktır. Bu dileğinden dönmeden, enflasyonla çabayı sonlu seviyede tutup, sorumluluğu kendi dışındaki ögelerin üzerine atarak durumu yönetim etmeye çalışacaktır. Bu süreçte en kritik sorun kurların seyri.
Döviz kuru şu an için iktidarın denetim gücünü aşacak bir halde şoklara açık en kritik değişken. Bugüne kadar iktidar Hazine’nin çıkardığı mali araçlarla kur riskini hazineye devrederek vatandaşın döviz talebinin önüne geçti. Fakat tekrar de vatandaşın mevduatlarının dövizden TL’ye manalı bir halde dönüşünü sağlamadı bu araçlar. Müdahalelerin de sonuna gelinmiş durumda. Cari ve dış ticaret açığı nedeniyle net döviz geliri elde etmeyi, net olarak döviz kaybeder bir duruma geldik.
ZOMBİ ŞİRKETLER KAYNAK TÜKETİYOR
– Yüksek enflasyona karşın büyüme için iç talep de canlı tutulmaya çalışılıyor ne diyeceksiniz?
Yıllık büyümenin yüzde 7.3 düzeylerine ulaştığı birinci çeyrekte, bu büyümenin iç talep çekişli bir büyüme olduğu dikkatlerden kaçmıyor. Görünen o ki iktidar iç talebi finanse edecek kaynak bulabildiği sürece bu siyasetlerde ısrar edecek. Bedeli enflasyon olsa da… Lakin kaynak meşakkati ve enflasyonun çok daha yükselmesi durumunda iç talepten de fedakârlık yapmak gündeme gelebilir. Natürel bunun iktisatta daraltıcı ve beraberinde birçok işletmeye olumsuz tesiri olacaktır. Bugünkü irrasyonel siyasetlerin sonucunda birçok “zombi şirketin” ülkenin elde etme maliyeti yüksek kaynaklarını tüketmesine şahit oluyoruz.
MERKEZ HİÇBİR ŞEY YAPMIYOR
– Döviz kurunda yükseliş sürüyor, ne olacak kur problemi?
Bugün karşı karşıya kaldığımız makroiktisadi istikrarsızlığın bir ayağı “baskı altına alınmış” döviz fiyatlarıdır. Bugünlerde kurlar artış eğilimine girmiş olsa da, kamu kuruluşlarının müdahaleleri ile artış suratı azaltılmaya çalışılmaktadır. Kurlardaki istikrarsızlığın ana nedeni TL talebinin istikrarsızlığıdır ve TCMB’nin TL istikrarını sağlama tarafında hiçbir şey yapmamasıdır.
– Kuru düşürmek için adım atılmıyor yani?
TCMB denetimi altındaki faizleri kullanarak TL talebini istikrara kavuşturmak yerine bu vazifesini Hazine’ye devrederek, “Kur Muhafazalı Mevduat” ve mümkün Dövize Endeksli Tahvil uygulaması üzere uygulamalarla TL talebinde istikrar sağlama arayışına girmiştir. Bunlar son derecede maliyetli ve bir o kadar da sürdürülebilirliği düşük bir uygulama. Bu stil uygulamalarda döviz kurunda kalıcı bir istikrarın sağlanması mümkün değil. Bu uygulamalar er ya da geç sona erecek ve kurların serbestçe artışına müsaade verilecektir. Fakat bu türlü bir gelişme iktisatta önemli oranda yoksullaşma, refah seviyesinde ise azalma manasına gelecektir.
– Kur artışı denetim altına alınamaz mı?
Tabi ki kurlardaki artışları sonlu seviyede tutabilmek, bugün yapıldığı üzere direkt müdahaleler değil, bilakis ülkeye yurtdışından sermaye çekebilmekle sağlanabilir. Bu halde dışarıdan Türkiye’ye kaynak girişi olmadan, ya Hazine üzerine yüklenecek maliyetler artacak ve fatura gelecek kuşaklara kesilecek, ya da kurların yüksek oranlarda artmasına müsaade verilecek. Olağan tüm bunlar iktidarın faizleri arttırmaya müsaade verilmeyeceği varsayımı altında geçerli olacaktır. Bu varsayımı kaldırdığımızda kurlarla birlikte faizlerde de önemli oranlarda artış beklenmelidir. Elbette bu gelişmeler beraberinde iktisatta önemli oranda yavaşlama, işsizlik ve yoksullukta artış halinde insanlarımıza yansıyacaktır.