Raporda tekno-volkanik (magmatik) olduğu bedellendirilen sarsıntılarla gelişmesi mümkün 3 olasılığa değinilip, “Büyük ölçekli bir volkanik patlama olması durumunda, bunun Türkiye’nin Ege kıyıları, Batı Anadolu ve Doğu Akdeniz boyunca, Kıbrıs’ı da kapsayacak biçimde İsrail’e kadar ulaşacak kül yağışlarına neden olması mümkündür. Bu çeşit bir patlama birebir vakitte deniz altı heyelanlarına neden olacağından Ege kıyılarında tsunami tehlikesini de tetikleyeceği öngörülmektedir. Ayrıyeten hava kirliliği ve volkanik kül yağışlarının gerçekleşeceği öngörülebilir” denildi.
Ege Denizi Santorini Adası etrafında, 28 Ocak’tan bu yana sarsıntı fırtınası sürüyor. Sarsıntılardan kimileri Türkiye’den de hissedilirken Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ) Zelzele Araştırma ve Uygulama Merkezi (DAUM) İdare ve Danışma Kurulu üyeleri, Mühendislik Fakültesi Jeoloji ve Jeofizik Mühendisliği Bölümü, İzmir Meslek Yüksek Okulu ile Deniz Bilimleri Teknolojisi Enstitüsü’ndeki bilim insanları, sarsıntı raporunu tamamladı.
‘DEPREMLERİN SİSMOLOJİK ÖZELLİĞİ TEKTONO-VOLKANİK OLMASI’
Ege Denizi’ndeki sarsıntı fırtınasının başladığı 28 Ocak ile 7 Şubat 2025 tarihleri ortasında yapılan 10 günlük çalışmada, Ege Denizi’ndeki Santorini Yanardağı kuzeydoğusunda gelişen sismik aktivite incelendi. Bu aktivitenin ne manaya geldiği kıymetlendirilerek, Türkiye’yi nasıl etkileyeceği ve neler yapılması gerektiği özetlendi. Süregelen sismik aktivitenin Santorini Yanardağı’nın kuzeydoğusunda ve güneybatısında ağırlaştığına yer verildi. Bu alanın güney hududunda Kolumbo Volkanı, kuzey hududunda ise Amorgos Adası’nın bulunduğu söz edildi. Bu alanın İos Fayı ve Santorini-Amorgos Fayı tesirinde zelzelelere maruz kaldığına dikkat çekildi. Büyük olasılıkla oluşan sarsıntıların değerli bir kısmının bu faylar üzerinde ve etkileşim bölgesinde gerçekleştiği kaydedildi. Zelzelelerin sismolojik özelliklerinin hem volkanik ve hem de tektonik tesirlerin birlikte geliştiği tektono-volkanik (magmatik) bir jeolojik sistemi ortaya koyduğuna dikkat çekildi.
‘TSUNAMİ TEHLİKESİNİ DE TETİKLEYECEĞİ ÖNGÖRÜLÜYOR’
Söz konusu bu tektono-volkanik ortam nedeniyle 3 farklı olasılığın gelişmesi beklenen olarak değerlendirildiği raporda ayrıyeten şu bilgilere yer verildi:
“Bunlardan birincisi sistemin 7’yi aşan bir zelzeleyle rahatlaması ve akabinde volkanik bir aktifliğin başlaması. İkincisi ise sistemin volkanik bir aktiviteyle başlaması ve akabinde 7’yi aşan bir zelzelenin olması. Üçüncüsü ise sistemin rastgele bir volkanik aktivite göstermeden sarsıntı aktifliğinin azalacak halde ileriki bir vakitte tekrar bir zelzele fırtınası olana kadar süreksiz olarak sönümlenmesi. Büyük ölçekli bir volkanik patlama olması durumunda, bunun Türkiye’nin Ege kıyıları, Batı Anadolu ve Doğu Akdeniz boyunca, Kıbrıs’ı da kapsayacak biçimde İsrail’e kadar ulaşacak kül yağışlarına neden olması muhtemeldir. Bu tıp bir patlama birebir vakitte denizaltı heyelanlarına neden olacağından Ege kıyılarında tsunami tehlikesini de tetikleyeceği öngörülmektedir. Santorini volkanlarında M.Ö. 1600 ve M.S. 1950 yıllarında meydana gelen volkanik patlamalardan sonra, volkan küllerinin Türkiye’nin güney kıyılarını aşarak İsrail’e kadar ulaştığı ve Batı Anadolu karasında da Göller bölgesindeki ulusal ve memleketler arası yayınlardan anlaşılmaktadır. Bu türlü bir patlamanın tekrar etmesi durumunda, hava kirliliği ve volkanik kül yağışlarının gerçekleşeceği öngörülebilir. Bu türlü bir olayın gerçekleşmesi durumunda vatandaşlarımızın kamu kurum ve kuruluşlarının yapacağı bilgilendirmeler ve yönlendirmeler doğrultusunda hareket etmesi mümkün bir karmaşanın önüne geçeceği için hayati derecede değer taşımaktadır.”
‘DEPREMİN EGE KIYILARIMIZ BOYUNCA ŞİDDET MANASINDAKİ TESİRİ YÜKSEK OLMAYACAK’
Büyüklüğü 7’yi aşan bir sarsıntı olması durumunda ise yaşanacakların anlatıldığı raporda, “Çanakkale-Fethiye ortasında kalan kıyı bölgelerimizde tsunami yaşanması öngörülmektedir. Zira, 1956 yılında Santorini Adası’nın kuzeydoğusundaki Amorgos Fayı üzerinde meydana geldiği kabul edilen Amorgos Zelzelesi sonrasındaki tsunami tesiri memleketler arası makalelerde modellenmiş ve tsunami dalgalarının Çanakkale ile Fethiye ortasındaki kıyı şeridi boyunca muhakkak oranlarda küçük ölçekte tesirli olduğu anlaşılmıştır. Benzeri bir zelzelenin oluşması durumunda, tsunami dalgasının batı-güneybatı kıyılarımızın belli kısımlarında azamî 2 metre yüksekliğe ulaşacağı ve (özellikle dere, ırmak ve deltaların deniz ile buluştuğu alanlarda) 500 metre kadar içeri gireceği öngörülmektedir” denildi.
Raporun devamında ayrıyeten şu sözlere yer verildi:
“Türkiye kıyılarının, sarsıntısı üretmesi beklenen Santorini Adası kuzeydoğusundaki faydan 150-350 kilometre uzakta olmasından ötürü, Tsunami dalgası güneybatı kıyılarımıza en erken yaklaşık olarak 30 dakika sonra, kuzeybatı kıyılarımıza ise 3 saat sonra varabilecektir. Bu durumda Ege kıyılarımızda ve adalarımızda yaşayan insanlarımızın vaktinde uyarılması son derece değerlidir. Bugün ülkemizde AFAD başta olmak üzere milletlerarası seviyede de gerçek vakitli tsunami erken ikaz sistemleri bulunmaktadır. Vatandaşlarımızın ilgili kurumların uygulamalarını akıllı telefonlarına kurup, tsunami tehlikesi yaratabilecek büyüklükte bir sarsıntı olduğunda, saniyeler içinde cep telefonlarına gelecek ihtarları takip etmesi önerilmektedir. Bu bahiste AFAD tarafından vatandaşlarımıza SMS olarak duyuruların yapılacağı bildirilmiştir. Bu türlü bir sarsıntının Ege kıyılarımız boyunca şiddet manasındaki tesirinin de yüksek olmayacağı bedellendirilmektedir.”
Raporda Santorini merkezli 7.5 büyüklüğündeki bir sarsıntının yaşanması durumundaki senaryoya da değinilip, “Santorini civarında bu sarsıntının 9 şiddetinde yaşanacağı öngörülmektedir. Ülkemiz, zelzele odak noktasından 150-350 kilometre uzakta olduğu için bahse bahis mümkün zelzele büyük oranda 5 şiddetinde yaşanacaktır. Ama İzmir Körfezi, Kuşadası Körfezi, Söke Ovası, Gökova Körfezi üzere alüvyonal yer üzerindeki kısıtlı alanlarda, sarsıntının şiddet bedeli 8’e varan pahalar alabileceği düşünülmektedir. Bu alanlarda bina envanterinin süratlice çıkartılması ve gerekli tedbirlerin alınması önerilmektedir” denildi.
‘AFET ŞUURU VE FARKINDALIĞI YARATMA NOKTASINDA TATBİKATLAR YAPILMALI’
Raporun sonuç kısmında ise şu sözler yer aldı:
“Santorini-Ege sarsıntılarının volkanik patlama yahut aletsel büyüklüğü 7’yi aşan bir sarsıntı ile sonuçlanması durumunda afet idaresi noktasında toplumun risk azaltma çalışmalarına katkı koyabilecek bir afet şuuruna sahip olması gerekmektedir. Gerek tsunami ve gerekse de volkan patlama tehlikesini açıklayan memleketler arası standartlara uygun bir bilgi notunun düzenlenmesi ve toplumumuza iletilmesi kıymet arz etmektedir. Valilik, vilayet ve ilçe belediyeleri ile AFAD ve mahallî üniversitelerimizin toplumun tüm katmanları ile ortak afet idaresi uyumunda yürütülecek tatbikatlar gerçekleştirmesinin son derece faydalı olacağı öngörülmektedir. Böylelikle gerek volkanik patlama ve gerekse de tsunami konusunda afet şuuru ve farkındalığı yaratma noktasında tatbikatların yapılması, sürdürülebilir afet idaresini daha üst düzeye çıkartacağı aşikardır.”
Raporu hazırlayan bilim insanları ortasında İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ) Sarsıntı Araştırma ve Uygulama Merkezi (DAUM) Müdürü Prof. Dr. Hasan Sözbilir, DEÜ-DAUM Öğr. Gör. Dr. Özkan Cevdet Özdağ, DEÜ-DAUM Öğr. Gör. Dr. Sevinç Özel Füzün, ABD’den sarsıntı uzmanı Dr. Recep Çakır, DEÜ- DAUM Doç. Dr. Mehmet Utku, DEÜ-DAUM’dan Arş. Gör. Dr. Mustafa Softa, Arş. Gör. Dr. Özde Bakak ve Arş. Gör. Dr. Can Eytemiz yer aldı.