Google’ın her saniye 6,3 milyon aramaya cevap verdiği kestirim ediliyor. Bu, günlük 9 milyara denk geliyor.
İnternet trafiğinin büyük bir kısmı Google Aramalar üzerinden başlıyor ve beşerler nadiren karşılarına çıkan birinci beş temastan ötesine tıklıyor.
Google Aramalar’da linkleri sıralayan sistem, dünya tecrübemiz konusunda devasa bir güce sahip.
Bazı uzmanlar Google’ın inandığınız şeyleri papağan üzere size tekrarladığını düşünüyor. Bu durum ön yargılarınızı ve toplumsal bölünmeleri derinleştiriyor olabilir.
ABD’deki South Florida Üniversitesi’nde Doç. Dr. Varol Kayhan, “Hangi bilgiyi bulabileceğimiz konusunda Google’ın insafına kalmış durumdayız” diyor.
‘Ön yargı makinesi’
İnternet sitelerinin Google’da daha yeterli performans göstermesi için çalışan Dragon Metrics şirketinin Dijital Pazarlama Müdürü Sarah Presch, “Google’ın tüm vazifesi insanlara istedikleri bilgiyi vermek ancak bazen insanların istediklerini düşündükleri bilgi aslında en işlerine yarayanı olmayabiliyor” diyor.
Presch bundan birkaç sene evvel Google sonuçlarıyla ilgili bir sorunu fark ettiğini söylüyor.
“Google’ın hararetli tartışmalara nasıl yaklaştığını incelemeye başladım. Ve birçok durumda sonuçlar şok ediciydi.”
Bunların kimileri Google’ın muhakkak sıhhat sorularını ele alma biçimiyle ilgili. Google’da bir arama yaptığınızda, internetten bilgileri çekip, arama sonuçlarının en üstünde süratli bir özet sunuyor.
Presch, “kahve ve hipertansiyon ortasındaki bağ” aramasında özetin Mayo Clinic’ten bir makaleyi alıntılayarak, “Kafein tansiyonda kısa vadeli lakin dramatik bir artışa yol açabilir” kelamlarını öne çıkardığını gördü.
Google kafein ve yüksek tansiyon bağlantısıyla ilgili sorgulara tezat karşılıklar veriyor.
Ancak “kahve ve hipertansiyon ortasında bir bağ yoktur” diye aradığında, özetler birebir Mayo Clinic makalesindekin tezat bir kısmı alıntılayarak, “kafeinin tansiyon üzerinde uzun vadeli bir tesiri yoktur ve yüksek tansiyon riskinin artmasıyla ortasında bağ kurulmamıştır” özetini okudu.
Benzer bir durum Presch, “Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) şekerden kaynaklanmaktadır” diye aradığında da olmuştu. Google’ın özetleri birebir makaleden iki tezat karşılığı öne çıkarıyordu. (Gerçekteyse DEHB’nin şeker tüketiminden etkilendiğini gösteren çok az delil var ve mutlaka bozukluğun sebebi değil.)
Presch, “Google, insanların ne aradığını temel alarak ilgili metinden kısımları çekti ve onlara okumak istediklerini gösterdi. Büyük bir önyargı makinesi” diyor.
Google ise kullanıcıların aradığı bilgilere nazaran, onlara önyargısız sonuçlar sağladığını söylüyor.
Bir Google sözcüsü, “Bir arama motoru olarak Google, girdiğiniz arama sorgusuyla ilgili yüksek kaliteli sonuçları ortaya çıkarmayı hedefler. Web’deki farklı görüşlere açık erişim sağlıyoruz ve insanlara buldukları bilgiyi ve kaynakları değerlendirebilecekleri kullanışlı araçlar veriyoruz” diyor.
‘Son derece kolaylaştırılmış, Google’ın büyüsünün kaynağı bu’
Bir bakıma doğrulama yanlılığı da bu türlü devreye giriyor: Beşerler kendi görüşlerini destekleyen delilleri arıyor ve bunlara karşı çıkanları reddediyorlar.
Ancak bu çalışmada bile araştırmacılar bulgularının Google algoritmalarının problemsiz olduğu sonucunu desteklemediğini söylediler.
Arama motorlarının doğrulama yanlılığına tesiri üzerinde çalışan Varol Kayhan, inanışlarımız hatta siyasi kimliklerimizin internette ne gördüğümüzü denetim eden sistemlerin kararında olduğunu söylüyor.
Google’a karşı yakın vakitte ABD’de açılan tekelcilik davasında, çalışanların, arama motorunun kullandığı kimi teknikleri tartıştığı şirket içi yazışmaları ortaya çıkmıştı.
Bir Google mühendisi, şirkette 2016 yılında yapılan bir sunumunda, “Belgeleri anlamıyoruz ‘mış gibi’ apıyoruz. Günde milyarlarca defa beşerler bizden bir sorguyla ilgili evrakları bulmamızı istiyor… Kimi temel şeylerin ötesinde evraklara neredeyse hiç bakmıyoruz. İnsanlara bakıyoruz. Bir evrak olumlu reaksiyon alırsa bunun olumlu olduğunu düşünüyoruz. Reaksiyon aksiyse, muhtemelen makûs olduğunu düşünüyoruz. Son derece kolay; Google’ın büyüsünün kaynağı bu.”
Bir Google sözcüsü bu dökümanların eski olduğunu ve bugün kullandıkları sistemin çok daha sofistike olduğunu belirtiyor.
‘Arama motorundan’ ‘cevap motoruna’: Google düzeltilebilir mi?
Google, kahve ve tansiyon bağı dahil farklı aramaların sonuçlarında, daha aşağı sürüklerseniz, internetteki geniş yelpazede görüşleri yansıttığını söylüyor.
Elbette sonuç sayfasında aşağı indikçe insanların bu ilişkilerle etkileşime geçme bahtı da azalıyor. Google’ın özetler sunması bu mümkünlüğü daha da düşürüyor.
Uzun bir müddettir gözlemciler Google’ın bir arama motorundan, “sizi dış kaynaklara yönlendirmek yerine şirketin sorunuzu direkt yanıtladığı” bir “cevap motoruna” dönüştüğünü söylüyorlar.
Bunun en besbelli örneği, Google’ın soruları yapay zekayla yanıtladığı AI Overviews’ın (Yapay Zeka Özetleri) tanıtılmasıydı. Bu özellik sayesinde şirketin tabiriyle “artık aramaları Google’a bırakabilirsiniz.”
Arama motorları üzerinde çalışan AloAsked şirketinin kurucusu Mark Williams-Cook “Geçmişte Google size oburunun yazdığı şeyleri gösteriyordu ancak artık kendi karşılığını veriyor. Bu, tüm bu sıkıntıları daha da artırıyor zira artık Google’ın gerçek karşılık için tek bir talihi var. Bu sıkıntı bir atak.”
Yine de Google’ın bu meseleleri çözebilecek teknik maharete sahip olsa bile, tam olarak nasıl müdahale etmesi gerektiği net değil. Muhakkak bir inancı destekleyen bilgiye erişmek istiyor olabilirsiniz ve böyleyse Google aslında bunu size vererek kıymetli bir hizmet sunuyor olabilir.
Kayhan, birçok kişinin, dünyanın en varlıklı ve en güçlü şirketlerinin gerçeğin ne olduğu konusunda karar vermesi fikrinden rahatsız olduğunu belirtiyor.
“Bunu düzeltmek Google’ın işi mi? Google’ın kendisini düzelteceğine güvenebilir miyiz? Bundan da öte, düzeltilebilir mi? Bunlar sıkıntı sorular ve kimsenin yanıtlayabileceğini sanmıyorum. Kesin olarak söyleyebileceğim tek şey gereğince çabalamadıkları” diye ekliyor.
|
Şirin Payzın, Cihan Balta, Soli Özel ve Barçın Yinanç kıymetlendirdi: İkinci Trump devri ABD, dünya ve Türkiye için ne manaya geliyor? |
