Avrupa, 2025 yılına güç dalında büyük bir külfet ile girdi. Rus güç şirketi Gazprom, Ukrayna üzerinden Avrupa’ya doğal gaz sevkiyatının durdurulduğunu bildirdi. Gazprom’dan yapılan açıklamada, Rus gazının Ukrayna üzerinden Avrupa’ya sevkiyatına ait mutabakatın bugün (TSİ) 08.00 prestijiyle sona erdiği belirtildi.
Ukrayna’nın kelam konusu muahedeyi uzatmayı reddettiğine işaret edilen açıklamada, “Gazprom, Ukrayna üzerinden doğal gaz tedarik etme fırsatından yoksun bırakılmıştır. Ukrayna üzerinden Rus doğal gazı sevkiyatı gerçekleştirilmiyor” tabirlerine yer verildi.
Tek alternatif Türkiye
Ukrayna, daha evvel bu muahedeyi uzatmayı düşünmediğini birçok kere açıklamıştı. Ukrayna idaresinin 2023 sonu için yayımladığı bilgilere nazaran, boru sınırları ile ülke üzerinden Avrupa’ya taşınan Rus gazı ölçüsü 2023’te, 2022’ye kıyasla yaklaşık yüzde 28 azalarak 15 milyar metreküpe gerilemişti. Ukrayna’nın kelam konusu kontrat sayesinde yılda yaklaşık 1 milyar dolar, Gazprom’un ise yılda 3 milyar dolardan fazla gelir elde ettiği iddia ediliyor.
Rus gazını Avrupa’ya taşıyan ana boru sınırları Kuzey Akım 1, Kuzey Akım 2 ve Yamal-Avrupa da atıl duruma düşerken Ukrayna’dan sevkiyatın durmasıyla tek güzergâh olarak Türkiye ön plana çıktı. Rusya, hala Karadeniz yatağındaki TürkAkım boru sınırı üzerinden gaz ihraç ediyor. Artık, Avrupa’nın Rus gazı için tek boru çizgisi kaynağı “Balkan Akımı” olarak kaldı; bu çizgi, TürkAkım’dan gelen gazı Romanya, Yunanistan, Kuzey Makedonya, Sırbistan ve Macaristan üzere ülkelere taşıyor.
Ukrayna üzerinden geçen gazın bir kısmının TürkAkım’a yönlendirilmesi mümkün olsa da uzmanlar bunun sırf 1-2 milyar metreküplük bir kapasite sağlayabileceğini tabir ediyor. Gazın bu yeni güzergâhlarla Avrupa’ya ulaşması, Sırbistan ve Avusturya üzere ülkelerin bu kaynaktan faydalanmasını sağlayabilir. Lakin transitin durması, Avrupa’daki gaz fiyatlarında artış ve piyasada bölgesel dengesizlikler yaratma riski taşıyor.
Fiyat 50 euroya çıktı
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Ukrayna üzerinden Avrupa’ya doğal gaz akışını sürdürecek bir mutabakatın yıl sonuna kadar gerçekleşmesi mümkünlüğünün bulunmadığını söylemesinin akabinde Avrupa doğalgaz fiyatları tarihi düzeylere çıktı. Avrupa ölçütü olarak kabul edilen Hollanda TTF doğal gaz mukavelesi, dün Ekim 2023’ten bu yana en yüksek düzey olan 50 euroya ulaştı. Yüzde 5’e varan bir artış kaydeden doğal gaz fiyatları küçük bir düşüşle dün MWh başına 49,725 eurodan süreç gördü.
Moldova güç durumda
AB, 2022 yılında Ukrayna savaşıyla alternatif güç kaynağı arayışına girdi. Slovakya ve Avusturya üzere Ukrayna üzerinden Rus gazının kalan alıcıları da alternatif tedarik imkanları buldu. Lakin bir vakitler Sovyetler Birliği’nin bir modülü olan Moldova, bu durumdan en makus etkilenen ülke oldu. Tedbir almayan Moldova’da dün prestijiyle ısınma ve sıcak su meşakkati başgösterdi. Güç şirketi Tirasteploenergo, abonelerine “Bütün aile bir odada toplanın. Yalnızca tek odayı ısıtın, kalın giyinin ve üzerinizi battaniye ile örtün” tavsiyesinde bulundu. Yetkililer Moldova’nın gaz kullanımını üçte bir oranında azaltmak için tedbirler alması gerektiğini belirtiyor.
15 milyar metreküp
Rusya’nın Ukrayna üzerinden Avrupa’ya gerçekleştirdiği doğal gaz sevkiyatının kapanması, Avrupa piyasasından yıllık yaklaşık 15 milyar metreküp gazın çekilmesine neden olacak. Uzmanlar, transitin sürdürülmesi için üç muhtemel senaryoyu gündeme getiriyor: Avrupa’dan bağımsız bir şirketin gazı Ukrayna üzerinden taşıması, gazın mülkiyet dönemi noktasının Rusya-Ukrayna hududuna taşınması yahut gazın menşeinin farklı bir ülke olarak gösterilmesi.
İran bile gaz arıyor
İran, doğal gazda dünyanın en büyük ikinci, petrolde ise dördüncü büyük rezervlerine sahip. Buna karşın iç talebe yetişemediği için zorluk çekiyor. Elektrik kesintileri yüzünden ülkede okul ve kamu kurumları kapatıldı. Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan, konutlarda ısıyı iki derece düşürmelerini istemişti. İran krizi aşabilmek için Türkmenistan’dan doğal gaz ithal ediyor.
Depolar yüzde 90 dolu
AB ülkeleri, Rusya-Ukrayna savaşının başlamasının akabinde kış mevsiminde güç krizi yaşamamak için Gaz Depolama Yönetmeliği hazırladı. Norveç, AB’nin önde gelen tedarikçisi oldu. Gaz depolama düzeylerinin 19 Ağustos prestijiyle 1.025 TWh yahut depolama kapasitesinin yüzde 90’ına (yaklaşık 92 milyar metreküp (bcm) doğal gaza eşdeğer) ulaştığını gösteriyor.
Doğal gaz irtibat ve hizmet bedellerine artırım yapıldı
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), doğal gaz dağıtım temas ve hizmet bedellerinin üst sonlarına düzenleme yaptı. Düzenleme kararı Resmi Gazete’de yayınlandı. Karara nazaran doğal gaz dağıtım şirketlerinin 2025 yılı için uygulayacağı abone irtibat bedelinde üst hudut 6 bin 154 lira olacak. Ek abone temas bedeli 100 metrekare için 5 bin 353 lira, temas denetim ve onay bedeli birinci 100 metre için 3 bin 471 lira olarak belirlendi. Ön ödemeli sayaç değişim bedeli 1630 lira, sayaç açma kapama bedeli 157 lira olarak tespit edildi. İç tesisat süreç bedeli ise 92 lira ile 2 bin 118 lira ortasında değişecek.