Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı ile Bayan ve Demokrasi Derneği (KADEM) tarafından “Kültürel Kodlar ve Kadın” ana temasıyla düzenlenen “5. Memleketler arası Bayan ve Adalet Zirvesi” geçtiğimiz günlerde gerçekleştirildi. Tepeye katılan konuşmacılardan biri de Dünya Başörtüsü Günü Örgütü’nün kurucusu ve CEO’su Nazma Khan’dı. Aslen Bangladeşli olan ve daha küçük yaşlardayken ailevi sebeplerden ötürü New York City’de Müslüman bir göçmen olarak büyüyen Nazma Khan, başörtüsü nedeniyle daima ayrımcılığa uğramış. 11 Eylül 2001’in akabinde ise kendisine karşı uygulanan ayrımcılık giderek artmış. Amerika Birleşik Devletleri tarihe “11 Eylül Saldırısı” olarak geçen terör akınları insanların günlük ömrünü derinden etkilerken, bu durumdan en büyük ziyanı Müslümanlar görmüştü. 11 Eylül’de gerçekleşen ataklar Müslümanlar için de sıkıntı bir devrin başlangıcıydı. Akından birkaç ay sonra yapılan anketlerde Amerikalıların yüzde 59’unun Müslümanlar hakkındaki görüşlerinin olumsuz olması gelinen noktayı tahminen de özetliyordu. Hiç elbet Nazma Khan’da bu nefret telaffuzlarından nasibini almıştı o devir.
BAŞÖRTÜSÜ İÇİN GLOBAL HAREKET
Khan, yaşadığı kelamlı atakların akabinde, 2013’te başörtülü bayanlara karşı ayrımcılığı, bağnazlığı ve ön yargıyı yıkmak için “Dünya Başörtüsü Günü” (WHD) isimli global bir hareket başlatmış. Gayesinin “farkındalığı artırmak ve başörtüsü takmayı normalleştirmek” olduğunu söyleyen Khan, okulda ve üniversitede üzerine tükürülerek, kovalanarak, tekmelenerek ve “terörist” olarak isimlendirilerek ayrımcılık ve zorbalıkla karşı karşıya kalma tecrübelerini göz önünde bulundurarak “dini müsamahayı teşvik etme” umuduyla bu günü başlattığını söz ediyor. Bu formda, başka bayanlar bu üslup hücumlara “dayanmak zorunda kalmayacak” ve Khan ile birebir tecrübelere sahip olmayacaktı. Biz de tepe kapsamında Nazma Khan ile bir ortaya gelip öyküsünü konuştuk.
11 yaşında Bangladeş’ten Amerika’ya gitmişsiniz. Başörtünüzden ötürü da genç bir kızken Amerika’da bilhassa 11 Eylül olaylarından sonra kelamlı hücumlara uğramışsınız...
Öncelikle ailem ben küçük yaşlardayken Bangladeş’ten Amerika’ya gittim. Orada da kimi başörtüsüne karşı ön yargıların olduğunu gördüm. Annemle birlikte birtakım taarruzlara maruz kaldık. Ardından ilerleyen yıllarda 11 Eylül olayları olduktan sonra bu sayı çok daha fazla arttı ve başörtülü bayanlar olarak tüm toplum tarafından güya Usame bin Ladin’in bir elemanı üzere, örgütün bir mensubu, üyesi üzere davranılıp çok biçimde hücumlara maruz kaldık. Kimi başörtülü bayanlar fizikî olarak bazıları de kelamlı olarak taarruzlara maruz kaldı. Ben kelamlı olarak hücumlara maruz kaldım. Bu yüzden ben de başörtünün bizim kültürümüzün ve inancımızın bir kesimi olduğunu düşündüğüm için onu tanıtmak istedim ve bir global hareket başlatmak istedim. Başörtüsü taktığı için yıllarca ferdî olarak ayrımcılığa maruz kaldıktan sonra “1 Şubat Dünya Başörtüsü Günü”nü (WHD) 2013’te kurdum. Her kesitten bayanları bir günlüğüne benim yerime yürümeye davet ederek farkındalık yaratmak ve başörtüsünü olağanlaştırmak istedim. Artık WHD 150’den fazla ülkede anılıyor. Şunu da belirtmek isterim ki başörtüsü benim kimliğim ve onu özgürce taşımak istiyorum. Lakin başörtüsü özgürlüğümün değil zulmün bir kesimi maalesef. Bu da pek çok bayanın başörtüsü takma özgürlüğünü baltalıyor. Bayanların güçlendirilmesinden bahsediyoruz fakat bahis Müslüman bayanlara gelince çabucak mevzuyu kapatıyoruz. Zira başımızın üzerinde bir kumaş kesimi var. Kendimize ilişkin bir fikrimizin olmadığına, düşünemeyeceğimize inandırılıyoruz. Bu ise bayan olarak gücümüzü elimizden alıyor.
BASKIYA UĞRAYAN BAYANLAR BAŞÖRTÜLÜ
Amerika’da yaşayan biri olarak orada yaşayan bayanların hem iş dünyasında hem günlük olarak yaşadıkları meseleler nedir pekala?
Her vakit hem Doğu’da hem Batı’da bayanının işi her vakit çok güç erkeklere göre. Ben de bir tam vakitli anneyim. Hem çocuğuma bakıyorum hem de tam vakitli bir çalışanım. Bu yüzden eşime nazaran 1-0 gerideyim. Batılı bayanlara gelecek olursak, bayanların yaşamış oldukları istismara, zulüme ve bildirilen olaylara, istatiksel sayılara baktığımız vakit şu anda emniyet mensuplarına bildirilen kayıtlara geçen olaylarda; istismar edilen, ezilen, baskıya uğrayan, şiddete uğrayan bayanların yüzde 79’u başörtülü bayanlardan oluşuyor. Oran yaklaşık olarak yüzde 21’e yüzde 80 üzere bir sayı.
KIZ KARDEŞİM OTOBÜSTE TARTAKLANDI
Röportaj öncesi kardeşlerinizin fiziki taarruzlara maruz kaldığını anlattınız. Nelere maruz kaldılar?
İki kız kardeşim var. Küçük olan kardeşim Amerika’da işe giderken yalnızca başörtülü olduğu için otobüste tartaklandı. Hâlâ da bazen meskene geldiği vakit morali bozuk oluyor. “Neden moralin bozuk?” diye sorduğum vakit “Yine tıpkı hücumlara maruz kaldım” diyor. Büyük ablam ise bir seferinde Amerika’da trenle seyahat ederken, camdan dışarıyı izlerken tanımadığı birinden yumruk yemiş. Bilhassa 11 Eylül olaylarından sonra bu yediği yumruktan ötürü büyük travma yaşadı ve maalesef kendi can güvenliğinin olmadığını hissetti ve başörtüsünü çıkartmak zorunda kaldı.
Kadem üzere derneklerin var olması bizlere yürek veriyor
Evrensel olarak bayanların yaşadığı meselelere nasıl tahlil teklifleri sunulabilir? KADEM’in düzenlediği doruğun kıymeti nedir?
Öncelikle bayan olduğumuz için problemler ve sorunlarımız var. Artı üzerine Müslüman bir bayan dersek sorunlarınız ve meseleleriniz daha fazla artar. Tıpkı vakitte renginiz de çok değerli. Şayet beyaz olmazda esmer ya da siyahi bir Müslümansanız bu sefer yaşadığınız sıkıntılar çok çok daha fazla artar. Alışılmış ki bayanlar için kişisel olarak gayret etmek çok değerli olsa da bu çabayı çözecek olacak devletler, hükümetler, başkanlar ve bunlar maddeyle çözülebilecek şeylerdir. Mesela iş hayatında büyük bir eşitsizlik var. Bu eşitsizliği devletler yasa çıkartırsa çözülemeyecek bir sorun yok aslında. Mesela bayanların iş hayatında, bir kurumda şu kadar bayan istihdam edilmek zorunda denilirse o iş yerinde sayımız artar. Bu tepelerin de bunlara katkı sağladığını kıymetli olduğunu düşünüyorum. Ayrıyeten biz Türkiye’yi doğu ülkesi olarak görmüyoruz doğu ile batı ortasında bir köprü, bir Avrupa ülkesi olarak görüyoruz. Burada bu şekil Türkiye’nin liderliğinde başörtülü bayanların ön plana çıkarılması, KADEM üzere derneklerin var olması bizlere umut veriyor. İçimizde umut yeşeriyor ve bizlere yürek veriyor. Biz de varız.