GÖNÜL KOCA DENİZ-ÇİĞDEM YILMAZ/ HABER MERKEZİ-DIŞ HABERLER – İklim değişikliğiyle çaba maksadıyla ortaya atılan ve Harvardlı bilim insanlarının geliştirdiği, Microsoft’un kurucusu Bill Gates tarafından da desteklenen proje, 2021’de ortaya çıktığında büyük ses getirmişti. Kelam konusu proje, bu yılın mart ayında durduruldu lakin “Make Sunsets” isimli bir şirket misal bir projeyle ortaya çıktı ve bunu kar kaynağına dönüştürdü. “Güneş blokajı” olarak da isimlendirilen proje, aslen Gates ve bazı Silikon Vadisi devlerinin desteklediği, kısa ismi “SCoPEX” olan çalışmadan farklı. Proje, balonlarla stratosfere gönderilecek kükürt dioksit aracılığıyla, Güneş ışığının bir kısmını önleyerek global ısınmayı azaltmayı hedefliyor.
110 BALON GÖNDERİLDİ
Meksika’da 2023’te yola çıkan şirket, bugüne kadar “soğutma kredisi” ismiyle gramı 10 dolardan kükürt dioksit dolu 110 balon gönderdi. Profesyonel birer iklim bilimci olmayan Make Sunsets’in kurucuları, Şubat 2023’ten bu yana balonlarla yolladıkları 53 kilogram kükürt dioksitin, yaklaşık 1 yıl boyunca 2,5 milyon ağaç dikmenin yaratacağı “soğutma etkisi”ne muadil bir fonksiyon gördüğünü sav ediyor.
‘YASAKLANMALI’
Şirket, neredeyse hiçbir tesiri olmayan bu teşebbüsle global ısınmanın önüne geçilebileceğini de sav ederken, bilim insanları da, bunun tehlikeli bir proje olduğu konusunda ısrar ediyor. 110 bilim insanı, imzaladıkları deklarasyonla, bu çalışmanın yasaklanmasını istediler. Gerçekten Bill Gates’in desteklediği SCoPEX’in sonlandırılması, önemli kamuoyu reaksiyonlarından kaynaklanmıştı. Bilim insanları, bu tip “aerosol enjeksiyonu” projelerinin, faydanın bilakis çevresel ve toplumsal riskler taşıdığını söylüyor. Bu tekniğin, global iklim üzerinde olumsuz tesirler yaratabileceği tarafındaki telaşları lisana getiren birtakım bilim insanları, bunun ozon katmanına ziyan verme, Muson üzere hava nizamlarını bozma yahut yer düzeyinde kirliliğe neden olma üzere yan tesirlere, hatta kuraklığa yol açabileceğini, şimdi yan tesirler konusunda kesin bilgilere sahip olunmayan bir sistemin kullanılmasının sakıncalı olacağını kaydediyor.
KARBONDİOKSİT MESELESİ
İngiliz Daily Mail gazetesine konuşan Amerikan Üniversitesi’nden iklim teknolojisi araştırmacısı Dr. Shuchi Talati, projeyi “değeri düşük bir çöp kredi” olarak kıymetlendirerek, iklim krizinin ticari tahlillerle çözülemeyeceğini tabir etti. Meksika hükümeti de, Make Sunsets’in projesini müsaadesiz deney olması nedeniyle yasakladı ve şirket ABD’ye taşındı. Uzmanlara projenin muhtemel tesirlerini sorduk…
‘PRATİKTE GÜNEŞ KALKANI ZOR’
CNN TÜRK Meteoroloji Danışmanı Prof. Dr. Orhan Şen: 1815’te Endonezya’daki Tambora Yanardağı patladı. Bu volkan atmosfere çok büyük ölçüde toz yaydı. Bu toz Ekvator bölgesinde birikir, Dünya’nın dönmesinden ötürü Güneş ışınlarını engelledi. O sene neredeyse Dünya’da yazsız, soğuk bir sene geçti. Volkanik patlamadan ötürü gelen toz Ekvator’un etrafını sardığı için o sene Dünya Güneş’ten daha az güç aldı. Güneş kalkanı teorik bir çalışmadır lakin pratikte güç. Ancak gerçekleştirirlerse yeryüzündeki sıcaklığı düşürür, olumlu tesirler. Yeryüzündeki sıcaklığı durdurmak dahi çok değerli.
‘DOĞAYA MÜDAHALE’
Yıldız Teknik Üniversitesi Tabiat Bilimleri Araştırma Merkezi Lideri Prof. Dr. Şükrü Ersoy: Bu tabiata müdahale olduğu için diğer nelere neden olacağını kestirmek sıkıntı. Bu bakımdan müdahale edilmesi taraftarı değilim. Yeryüzündeki ısınmayı getiren etkenleri ortadan kaldırmak gerekiyor. Güneş kalkanının altyapısında şu var; volkanlar birtakım gazlar çıkarırlar. Gazların bir kısmı sülfat bir kısmı ise kükürt. Bunlar, havada soğuma yaratırlar.
‘KORKUTUCU TARAFI VAR’
İTÜ İklim Bilimi ve Meteoroloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hüseyin Toros: Bu metot tahlil üzere gözüküyor ancak güneş ışını aslında yeryüzündeki birçok faaliyetin ana nedeni. Ziraî eserler Güneş’ten gelen ışınla üretiliyor. Müdahalenin korkutucu tarafı, bunun muhtemel olumsuz tesirleri, Yeryüzü’nün ekolojik istikrarına müdahale edilmesi, aksiliklerin nasıl üstesinden geleceğimiz… İnsan sıhhatine direkt tesir yapmaz lakin iklim olaylarını etkiliyor.
‘TARIMI VURUR’
Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi Süleyman Soylu: Güneşlenmenin şiddeti ve mühleti bitkisel yetiştiricilik açısından son derece kıymetli. Işıklanmanın düşük olduğu bölgelerde verimlilik de düşer. Işık şiddetin azalması kimi bitkilerin birtakım bölgelerde yetişmemesine, tarımda da verimliliğin düşmesine neden olur. Örneğin pamuk, susam üzere eserler yüksek
sıcaklık ister. Bu prosedürle güneş ışıklarını azaltırsanız bu eserleri yetiştiremezsiniz.”